Er det noko med vervet som gjer det uunngåeleg at innehavaren føler seg for stor til berre å vere statsminister i Danmark, eller held danskane seg rett og slett med ei rekkje politikarar som blir oppfatta som så dyktige at dei nærmast per definisjon er aktuelle for internasjonale toppjobbar? Spørsmålet trengjer seg på etter at VG for ein månads tid sidan skreiv at statsminister Mette Frederiksen (S) skal vere eit høgaktuell namn når Jens Stoltenbergs etterfølgjar som generalsekretær i NATO skal peikast ut. Frå før hugsar me at Anders Fogh Rasmussen (statsminister 2001-2009) i sin tur forlet statsministerposten for å gjere teneste i stillinga Stoltenberg overtok, medan Helle Thorning-Schmidt (statsminister 2011-2015) var eit av dei siste namna som blei stroke frå lista då Donald Tusk blei EU-president i 2014. Også Lars Løkke Rasmussen skal mot slutten av sin turbulente andre regjeringspeiode (2015-2019) ha sondert moglegheitene for eit oppdrag på den internasjonale scenen.
Spekulasjonane etter VG-artikkelen set Mette Frederiksen i ein vanskeleg situasjon. Alle med den minste kjennskap til korleis slike rekrutteringsprosessar går føre seg, veit at ho i praksis berre har eit mogleg svar når journalistane spør («Jeg er ikke kandidat»), men den formuleringa er ikkje nett eigna til å kvele rykta om at noko er på gong. Til det er ekkoet etter Fogh og Thorning for høglydt. I Foghs tilfelle var avvisinga så innstendig, og prosessen så langtrukken, at hennar lojale arbeid med å nekte for at partileiaren var på vei vekk faktisk ga Inger Støjberg, den gongen parlamentarisk hovudtalsperson i Venstre, eit nasjonalt gjennombrot. I ettertid har Støjberg fortalt at ho kunne vakne frå mareritt om at ho stod framfor journalistane og gjentok sin rituelle bodskap om at Fogh var meir enn nøgd med å vere statsminister i Danmark, berre for å oppdage at Fogh og kona dukka opp bak henne med ei bagasjetralle på slep.
I dag er det Christian Rabjerg Madsen som har denne rolla på Socialdemokratiets vegner, og det er ikkje vanskeleg å liste opp nokre argument for at Mette Frederiksen høyrer heime på NATOs langliste: Med Fogh Rasmussen og Stoltenberg verkar det no innarbeidd at organisasjonen helst vil ha ein politikar frå aller øvste hylle. Danmarks statsminister er mellom dei meir røynde namna i denne kategorien, med eit breitt kontaktnett og personleg kjennskap til mange av dei sentrale aktørane. I løpet av regjeringstida har ho dessutan dreidd fokuset i dansk forsvarspolitikk frå motvillig medpassasjer på økonomiklasse til eit land som erklærer seg budd til å trappe opp forsvarsløyvingane. Tilslutnaden til EUs felles forsvars- og tryggingspolitikk gjennom folkerøystinga i 2022 blir truleg sett på som eit signal om at landet tek forsvarspolitikken meir på alvor, og ikkje som ei utfordring av NATOs stilling. I Ukraina-spørsmålet har ho signalisert full lojalitet, men Danmark kan samstundes potensielt ha ei brubyggjarrolle intern som kan vere vanskelegare for ein representant frå dei meir direkte truga landa i den gamle aust-blokka.
Og: Mette Frederiksen kan bli NATOs første kvinnelege generalsekretær. Det ville ikkje vore for tidleg.
Det er likevel særleg tre grunnar til at eg framleis er skepsis til om ho blir vald. For det første er det geografien. Ho blir i tilfelle den tredje skandinaven på rad. Sjølv om Jens Stoltenberg sit på overtid, skal me heller ikkje lenger attende enn ni år for å finne førre danske. Vil nokon motsetje seg ei ytterlegare glidning i retning NETO (Northern Europe Treaty Organization)?
Det kan også komme innvendingar mot Danmarks truverd som motor i samarbeidet. Danskane ligg lågt på oversiktar over kor stor del av bruttonasjonalproduktet landa nyttar på forsvar. Eit tverrpolitisk forlik frå ifjor vår forplikta rett nok Folketinget til å nå målet om to prosent av BNP innan 2034, men den stigningstakta bleiknar mot andre. For Danmarks autoritet (og Frederiksens eventuelle kandidatur) står det såleis mykje på spel i vårens forhandlingar om eit nytt forsvarsforlik. Samstundes er det venta at forventningane til kvart einskild land snart kan vere tre prosent, ikkje to. Det er særs mykje pengar. Dessutan kan det vere trong for endå meir, etter at nyleg ettersyn dokumenterte at logistikk og infrastruktur rotnar på rot.
Før me veit kor seriøst me eventuelt skal ta rykta om at Mette Frederiksen kan vere på veg vekk, er det sterkaste motargumentet likevel at ho allereie har ein viktig og prestisjetung jobb som ho nektar for å vere interessant i å gje frå seg. Ho veit at den historiske nyskapinga med regjeringssamarbeid mellom Socialdemokratiet, Venstre og Moderaterne langt på veg står og fell med ho. Slik Jakob Ellemann-Jensens permisjon frå leiarvervet i Venstre etterlet eit vakuum som svekkjer regjeringsprosjektet, er Frederiksen den i Socialdemokratiet som i størst grad personifiserer det kontroversielle linjevalet. Frederiksen framstår som at ho verkeleg trur på det når ho seier at denne konstellasjonen er det Danmark treng. Då skal det mykje til å forlate posten no.
At det framleis kan gå ein stund før det kjem ei avklaring, kan vere både ein føremon og ei ulempe. Det er framleis ikkje heilt utelukka at Jens Stoltenberg kan eller må overtalast til ei ny mellombels forlenging. Den tida kan nyttast til å lodde stemninga for Mette Frederiksen. «Jeg er ikke kandidat» treng ikkje vere ei løgn, ettersom dette er ein prosess utan offisielle kandidatar. Og tradisjonen tilseier at den som til sist vil seier «ja», først må ha sagt både «nei» og «kanskje». Men di lengre tid det tek å einast om ein erstattar for Stoltenberg, desto meir politisk energi må ei pressa dansk regjering nytte på å avvise spekulasjonar om utskifting på toppen.